Duurzaam beleggen is een wereldwijd verschijnsel om factoren op het gebied van milieu, maatschappij en governance, in het Engels environmental, social and governance (ESG), te integreren in dagelijkse beleggingsbeslissingen. Wat ooit begon als ‘ethisch beleggen’ om religieuze redenen heeft zich ontwikkeld tot een industrie waar biljoenen in omgaan. De hele wereldeconomie stapt nu over op duurzamere – en CO²-armere – bedrijfs- en investeringsmodellen, vanwege de dringende noodzaak om de klimaatverandering aan te pakken.

De Verenigde Naties definieerden het bij de lancering van de Principles for Responsible Investment (UNPRI) in 2005 als volgt:

“Verantwoord beleggen is een strategie en praktijk om factoren op het gebied van milieu, maatschappij en governance te integreren in beleggingsbeslissingen en actief aandeelhouderschap.”¹

Milieufactoren zijn doorgaans gericht op vervuiling, afvalverwerking en de laatste tijd ook de uitstoot van landen en bedrijven, nu de wereld probeert om de opwarming van de aarde te beperken. Bij maatschappelijke factoren ligt de focus vooral op mensenrechten, arbeidskwesties en diversiteit. De governancefactoren lopen uiteen van ervoor zorgen dat bedrijven goed geleid worden – met beslissingen waar alle aandeelhouders en belanghebbenden van profiteren en niet alleen de bestuurders – tot het vermijden van kwesties als omkoping en corruptie.

Tegenwoordig gaan veel beleggers een stap verder met verantwoord beleggen door specifieke duurzaamheidskenmerken te integreren, zoals een betere CO²-voetafdruk of hogere ESG-score, in de overtuiging dat ze daarmee het rendement verbeteren. We noemen dit duurzaam beleggen, en de inzet ervan om het risicogecorrigeerde rendement te verbeteren komt uitgebreider aan bod in Hoofdstuk 6.

Impactbeleggen gaat nog verder door een direct effect van de belegging in de echte wereld te eisen zonder per se ook een hoger financieel rendement te vereisen, afhankelijk van de doelstelling. De belangrijkste verschillen tussen deze stijlen staan weergegeven in onderstaande afbeelding:

Figuur 1 – Het spectrum van kapitaal

Bron: G8 Social Impact Investment Taskforce, Asset Allocation Working Group, 2014.

Bij duurzaam beleggen worden progressieve ESG-praktijken toegepast die de waarde kunnen verhogen. Daarnaast wordt het concept van dubbele materialiteit gehanteerd. Beleggers moeten niet alleen kijken naar de invloed van duurzame ontwikkeling op de bedrijfsmodellen van bedrijven en dus hun financiële waarde, maar ook naar het effect dat het bedrijf (of het land) heeft op de wereld.

Duurzaam beleggen heeft de laatste jaren dan ook een sterke ontwikkeling doorgemaakt, met een grotere nadruk op actief aandeelhouderschap (stemmen en engagement) en een toename van impactbeleggen. De belegging is daarbij gericht op impact in de echte wereld, bijvoorbeeld door een focus op positieve bijdragen aan de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG's) van de VN.

Al met al heeft duurzaam beleggen het concept van het creëren van welvaart én welzijn opgeleverd – het is niet langer acceptabel om alleen naar winst te kijken.

Tabel 1: Omvang van het vermogen dat duurzaam wordt beheerd

Bron: Global Sustainable Investment Alliance 2020.

Deze ontwikkelingen hebben ertoe geleid dat duurzaam beleggen (inclusief ESG-integratie) de afgelopen twee decennia een enorme vlucht heeft genomen. Duurzaam beleggen was in 2020 goed voor 35,9% van het totaal aan beheerd vermogen, tegenover 33,4% in 2018, volgens de Global Sustainable Investment Alliance.² Canada is koploper als het gaat om duurzaam beleggen, met 61,8% van het beheerde vermogen. In Europa werd 41,6% van het vermogen duurzaam beheerd, wat neerkomt op beleggingen ter waarde van meer dan EUR 10,7 biljoen. Dat staat gelijk aan bijna de helft van het jaarlijkse bbp van de Verenigde Staten.

Figuur 2: De toename van wereldwijde duurzame beleggingen van 2016 tot 2020 in biljoen USD

Bron: Global Sustainable Investment Alliance 2020.

Figuur 3: Aandeel van elke regio in het totaal aan duurzame beleggingen wereldwijd

Bron: Global Sustainable Investment Alliance 2020.

Duurzaam beleggen heeft een grote ontwikkeling doorgemaakt sinds het begin in de 18e eeuw, toen quakers weigerden hun geld te beleggen in alles wat te maken had met de slavenhandel. Toen werd voor het eerst gebruikgemaakt van uitsluiting. In het meer recente verleden ontstond het concept van gelijkheid voor iedereen om de wereld te verbeteren, dankzij het politieke klimaat en de eerste wetgeving voor gelijke rechten in de jaren 60 van de vorige eeuw. Een van de eerste keren dat op grote schaal gebruik werd gemaakt van uitsluiting, was toen bedrijven in de jaren 70 massaal weigerden om te investeren in Zuid-Afrika vanwege het apartheidsregime.

Duurzaam beleggen ging in 1987 een rol spelen op het wereldtoneel toen de World Commission on Environment and Development van de Verenigde Naties – beter bekend als de Brundtland-commissie – met het rapport ‘Our Common Future’ kwam. De term ‘duurzame ontwikkeling’ is afkomstig uit dit document en is gedefinieerd als een “ontwikkeling die aansluit op de behoeften van vandaag zonder het vermogen van toekomstige generaties in gevaar te brengen om in hun eigen behoeften te voorzien.”³

Door de koppeling met algemene bedrijfsactiviteiten kreeg het concept van de ‘drie P’s’ – people (mensen), planet (planeet/milieu), profit (opbrengst/winst) – voet aan de grond in de jaren 90. Het idee hierachter was dat een bedrijf zich moet richten op elk van deze drie factoren en niet alleen op winst, omdat deze voor een bedrijf allemaal even belangrijk zijn om duurzaam te zijn.⁴

Later is de focus komen te liggen op de ESG-factoren, die het fundament vormen van de meeste processen voor duurzaam beleggen. De focus op milieufactoren is de afgelopen jaren toegenomen, doordat de strijd tegen de klimaatverandering urgenter is geworden, met de nadruk op toezeggingen voor netto-nul en het realiseren van de doelen in het Akkoord van Parijs. Daarnaast heeft de Covid-pandemie het belang van maatschappelijke factoren benadrukt, aangezien veel mensen er zwaar door zijn getroffen. En de governancefactoren blijven cruciaal, omdat bedrijven voor de uitdaging staan hoe ze de decarbonisatie moeten aanpakken vanaf bestuursniveau naar beneden.

Een andere belangrijke ontwikkeling was de opkomst van de SDG's. Die hebben tot doel investeringsmiddelen naar de 17 doelstellingen te loodsen, die uiteenlopen van het uitroeien van armoede en het tegengaan van ongelijkheden tot het beschermen van de biodiversiteit en het bevorderen van duurzame productie. Hierdoor is het belang van reële impact toegenomen – een verschil maken in de echte wereld en tegelijkertijd financieel rendement realiseren. (Zie onze online module Essentials van SDG-beleggen voor meer informatie hierover).

Duurzaam beleggen draait niet langer alleen maar om uitsluitingen nu de nadruk ligt op het integreren van ESG, het gebruik van actief aandeelhouderschap en het realiseren van impact in de echte wereld via de bedrijven waarin wordt belegd. Het maakt nu deel uit van de standaard financiële analyse die wereldwijd wordt toegepast en is mainstream geworden – het is niet langer een rebel with a cause.

Na het lezen van dit hoofdstuk weet je hoe duurzaam beleggen zich heeft ontwikkeld van een protestbeweging tot een beleggingsstijl die is gericht op ESG-factoren, met een grotere nadruk op impactbeleggen.

Voetnoten

¹ UNPRI
² Global Sustainable Investment Alliance 2018 Review
³ ‘Our Common Future’, the Brundtland Commission
⁴ John Elkington, ‘Enter the triple bottom line’, 2004

Duurzaam beleggen is niet één vaststaand concept. Er is een breed scala aan verschillende stijlen en voorkeuren, en er is niet echt een ‘goede of verkeerde’ manier om het aan te pakken. Wel is er een sterke consensus over waar het voor bedoeld is, waarbij het overkoepelende principe van dubbele materialiteit wordt gehanteerd dat alle ondernemingen en investeringen betreft.

Deze term is in 2019 bedacht door de Europese Commissie, die zei dat men moet kijken naar de impact van een onderneming op het milieu en de samenleving als geheel, en naar de factoren die van invloed zijn op de onderneming.² Een van die aandachtspunten is de uitstoot: hoeveel CO² produceert een onderneming bij het maken of leveren van producten of diensten? Een energiemaatschappij kan wel een aantrekkelijke belegging zijn, maar de winsten ervan gaan ten koste van het milieu. Dat moet ook worden meegenomen in de besluitvorming over beleggingen.

Dit soort analyses heeft ertoe geleid dat veel beleggers duurzaamheid veel strikter benaderen – toch verschillen de benaderingen nog steeds. Zo kan het zijn dat ze niet willen beleggen in controversiële zaken, zoals ondernemingen met een hoge CO²-uitstoot. Of ze beleggen duurzaam om hun risico-rendementsprofiel te verbeteren. Ook kan het zijn dat ze het een fijn idee vinden om bij te dragen aan positieve verandering. Deze drie typische motivaties kunnen worden gevat in respectievelijk uitsluitingen, ESG-integratie en impactbeleggen.

Figuur 4: Verschillende invalshoeken voor duurzaam beleggen

Bron: Robeco

Uitsluitingen: De klassieke manier van duurzaam beleggen – en nog steeds de meest gebruikte – is weigeren om te beleggen in een bedrijf met controversiële praktijken. Denk hierbij aan activiteiten die schadelijk zijn voor de gezondheid of het milieu, zoals tabak of olieboringen in het poolgebied, maar ook aan ronduit crimineel gedrag, zoals corruptie of gedwongen arbeid. In veel landen is het zelfs bij wet verboden om te beleggen in bepaalde bedrijven. Zo is het in Nederland niet toegestaan om te beleggen in producenten van clusterbommen. Uitsluiten is de belangrijkste vorm van negatieve screening.

Figuur 5: Typische uitsluitingen

Bron: Robeco

ESG-integratie: Hiermee bedoelen we het systematisch gebruikmaken van financieel materiële ESG-criteria om de impact van duurzame ontwikkeling op het bedrijfsmodel van ondernemingen beter te begrijpen. ESG-integratie is puur bedoeld om beter geïnformeerde beleggingsbeslissingen te nemen en daarmee alfa te genereren. Het is hierbij wel van belang om alleen rekening te houden met financieel materiële criteria: factoren met een direct effect op het resultaat. Zo niet, dan kan niet worden aangetoond dat het de performance direct verbetert (of vermindert) en moet het dus niet worden meegewogen.

Impactbeleggen: Hierbij gaat het om beleggingen met als doel om een meetbare, positieve bijdrage te leveren aan het milieu of de maatschappij en tegelijkertijd een positief rendement te genereren. Een populair thema hiervoor zijn de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG's). Impactbeleggen kent drie belangrijke componenten. Ten eerste moet er sprake zijn van een bewuste, gerichte keuze door een belegger om een positieve impact te hebben. Ten tweede moeten de beleggingen een positief rendement opleveren, want het gaat hier niet om liefdadigheid. En ten derde moeten de financiële voordelen en de voordelen voor de maatschappij en het milieu meetbaar en transparant zijn. Dit is niet hetzelfde als ESG-integratie, want daarmee wordt niet per se gestreefd naar impact in de echte wereld.

Welke stijl is nou de beste keuze voor wie?

ESG-integratie is een goede optie voor beleggers die ESG-criteria niet als een los onderdeel willen gebruiken, maar als onderdeel van een bredere, meer holistische benadering. Zulke beleggers zijn ervan overtuigd dat ESG-informatie leidt tot beter onderbouwde beleggingsbeslissingen en een beter risico-rendementsprofiel. Het draait hierbij puur om financiële redenen en een portefeuille wordt dan ook niet per se duurzamer van ESG-integratie. Maar als het goed wordt gedaan, zijn bedrijven met ernstige ESG-risico's minder aantrekkelijk om in te beleggen. Aan de andere kant worden bedrijven met een goed ESG-beheer juist aantrekkelijker.

Impactbeleggen is het meest geschikt voor beleggers die een positieve bijdrage willen leveren aan de maatschappij via de bedrijven waarin ze beleggen en denken dat ze daarmee ook een goed rendement kunnen genereren. Zo helpen specifieke beleggingen in hernieuwbare energie in de strijd tegen de opwarming van de aarde, terwijl ze ook een financieel rendement opleveren door de verkoop van de opgewekte elektriciteit. Beleggers die graag een bijdrage willen leveren aan de SDG's richten zich doorgaans ook op impactstrategieën.

Een andere manier om een positieve impact te realiseren is via actief aandeelhouderschap. Dit is een nuttig instrument voor beleggers in beursgenoteerde aandelen en obligaties, waar het additionaliteitsargument (het verschaffen van nieuw kapitaal) minder sterk is. Stemmen en engagement over duurzaamheidskwesties kan de meest directe aanpak zijn om verandering en impact te bewerkstelligen bij beleggingen in beursgenoteerde effecten.

Het vermijden van negatieve impact door middel van uitsluitingen is het meest geschikt voor beleggers met een duidelijke visie over welk gedrag en welke producten niet verenigbaar zijn met wat zij of hun stakeholders belangrijk vinden. Sommige professionele beleggers hanteren ‘rode lijnen’. Zo sluiten zorgverzekeraars vaak bedrijven uit die producten maken met een schadelijk effect op de algemene gezondheid, zoals sigaretten.

De meeste beleggers kiezen voor een mix van deze drie stijlen. Sommigen willen simpelweg niet beleggen in controversiële producten of diensten en zullen uitsluitingen gebruiken om die te vermijden. Ze steken hun vermogen veel liever in bedrijven of landen die al langer goed scoren op de ESG-kwesties die in hun ogen het belangrijkste zijn.

Anderen willen profiteren van de verduurzaming door zich op bedrijven te concentreren die oplossingen ontwikkelen voor verschillende duurzaamheidskwesties. Denk daarbij aan de strijd tegen klimaatverandering of ongelijkheid of aan het verbeteren van de gezondheidszorg. Weer anderen willen met hun beleggingen een positieve impact op de wereld achterlaten. Al deze doelstellingen zijn verbonden met impactbeleggen.

Degenen die ESG-integratie gebruiken, zoals dit doorgaans wordt genoemd, doen dit om financiële redenen om beter geïnformeerde beleggingsbeslissingen te nemen en superieure risicogecorrigeerde financiële rendementen te realiseren. Eindbeleggers kunnen uiteenlopende doelen hebben, dus er is ook ruimte om uiteenlopende tools en strategieën naast elkaar te implementeren in het beleggingsproces.

Je kunt nu de verschillende benaderingen van duurzaam beleggen uitleggen en vaststellen wat de beweegredenen van je klant zijn om voor een bepaalde benadering te kiezen.

Voetnoot

⁵ https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/QANDA_21_1806

Zoals besproken in is ESG-integratie een van de drie belangrijkste manieren van duurzaam beleggen. In de Principles for Responsible Investment van de Verenigde Naties is dit proces als volgt beschreven:

“De expliciete en systematische integratie van kwesties op het gebied van milieu, maatschappij en governance in beleggingsanalyses en beleggingsbeslissingen. Met andere woorden: ESG-integratie is de analyse van alle materiële factoren in een beleggingsanalyse en beleggingsbeslissingen, waaronder factoren op het gebied van milieu, maatschappij en governance.”⁶

Hierbij draait het allemaal om ‘financiële materialiteit’ – de meegewogen factoren zijn niet alleen nice to have, maar moeten ook een directe impact hebben op de winst van het bedrijf. Zo kijken beleggers niet alleen naar zaken als vervuiling of buitensporige afvalproductie omdat ze schadelijk zijn voor het milieu, maar ook omdat ze financiële gevolgen kunnen hebben voor het bedrijf. Ze kunnen namelijk leiden tot boetes, stijgende kosten en regelgevingsrisico door zwak beheer van hulpbronnen.

ESG-integratie bestaat normaal gesproken uit drie stappen. De eerste stap is het identificeren van de meest materiële kwesties die een bedrijf raken. Daarna kan de belegger analyseren wat de mogelijke impact van deze materiële factoren is op het bedrijfsmodel. Tot slot wordt deze informatie meegenomen in de waarderingsanalyse om zo tot een fundamentele visie te komen.

Figuur 6: ESG-integratie in drie stappen

Bron: Robeco

Deze ESG-analyse maakt deel uit van een bredere mix van traditionele maatstaven om een bedrijf en zijn vooruitzichten te waarderen en vervolgens te besluiten om wel of niet tot aankoop van het aandeel of de obligatie over te gaan. Andere factoren blijven belangrijk, zoals de bedrijfsfundamentals, de groei van de markt en de bestendigheid van de winstmarges tegen toekomstige schokken, technologische vooruitgang of veranderende voorkeuren. Uiteindelijk moeten alle praktijken van een bedrijf duurzaam zijn, omdat het anders te maken krijgt met achteruitgang. Een goed voorbeeld daarvan is Kodak. Dit bedrijf miste de boot bij de overgang van fotorolletjes naar digitale fotografie en vroeg in 2012 faillissement aan. Een jaar later dook het weer op met een ander bedrijfsmodel.

Een groot voordeel van ESG-integratie is dat het werkt voor alle beleggingscategorieën. Bewezen is dat het even goed werkt op de obligatiemarkten als op de aandelenmarkten. Ook kan ESG-integratie worden toegepast in grondstoffen- en vastgoedportefeuilles.

Voor aandelen wordt een ESG-analyse over het algemeen gebruikt om risico's en kansen te identificeren die niet noodzakelijkerwijs zijn weerspiegeld in de koers. Aan de andere kant is de analyse voor obligaties vooral gericht op neerwaartse risico's die misschien niet zijn meegenomen in de creditrating. ESG-factoren worden geïntegreerd in een bestaand raamwerk dat ook rekening houdt met andere factoren. Ze worden dus niet op zichzelf gebruikt.

Een mogelijke manier om ESG-analyses in te zetten is het samenstellen van zeer duurzame portefeuilles via positieve screening. Daarbij is wat je wel opneemt in de portefeuille belangrijker dan wat je niet opneemt. Deze stijl zoekt vooral naar effecten met een hogere ESG-score dan andere, zodat een beter onderbouwde beslissing genomen kan worden over de aankoop ervan.

Afhankelijk van het relatieve risicobudget dat bepaalt hoeveel een belegger kan afwijken van de markt, kan een duurzaamheidsscore ook een reden zijn om een overwogen of onderwogen positie te nemen in een effect. Dat wil zeggen meer of minder aandelen of obligaties kopen dan hun aanwezigheid in de betreffende benchmark zou impliceren. Dit heeft vaak de voorkeur boven het effect helemaal wel of helemaal niet opnemen in de portefeuille. Zo worden ESG-scores van landen bijvoorbeeld gebruikt voor beleggingsbeslissingen over staatsobligaties.

Beleggers die één stap verder willen gaan en alleen de meest duurzame bedrijven willen opnemen in hun portefeuille, kunnen de best-in-class-benadering volgen. Deze benadering is puur gericht op de bedrijven met de hoogste ESG-score in een bepaalde sector en laat de rest grotendeels links liggen. Het grootste nadeel hiervan is dat de belegger het beleggingsuniversum verkleint en mogelijk de opkomende bedrijven mist, waarvan de prestaties vaak worden verbeterd via engagement.

Bij positieve screening of de best-in-class-benadering worden de ESG-analyse en de financiële analyse losgekoppeld van elkaar. Eerst wordt de omvang van het belegbare universum bepaald op basis van de ESG-scores. En daarna wordt het beleggingspotentieel van de bedrijven in het vastgestelde universum beoordeeld. Technisch gezien wordt dit niet beschouwd als ESG-integratie. Maar als de belegger gelooft dat het door hem bepaalde beleggingsuniversum beter presteert dan de markt, is er vanuit financieel oogpunt een duidelijke meerwaarde.

ESG-integratie is volledig afhankelijk van het verkrijgen van relevante gegevens over de activiteiten van een bedrijf, bijvoorbeeld over de uitstoot bij het beoordelen van de milieurisico's en de vooruitgang op het gebied van decarbonisatie. Dit heeft geleid tot groei in de dataverzamelingsindustrie en methoden om het onderzoek te interpreteren, zoals de Corporate Sustainability Assessment, voorheen eigendom van Robeco en nu van S&P Global. Andere leveranciers zijn Sustainalytics, MSCI ESG Research, Bloomberg en Refinitiv.

Het verzamelen van gegevens is echter geen exacte wetenschap en levert de nodige dilemma's op. Zo kijken alle gegevens terug in de tijd, waardoor een bedrijf wordt beoordeeld op basis van het verleden en niet op basis van de toekomst. Uitstootgegevens zeggen bijvoorbeeld alleen iets over het verleden, maar niet hoe goed een bedrijf is voorbereid op het realiseren van netto-nuldoelen. Er worden nu meer voorspellende modellen ontwikkeld om te proberen dit wel te beoordelen, bijvoorbeeld door onderliggende trends te extrapoleren om transitietrajecten te beoordelen.

Een ander probleem zit hem in de gegevens zelf. De uitstoot wordt gemeten als Scope 1, 2 of 3. In Scope 1 is de uitstoot afkomstig van het bedrijf zelf, terwijl de uitstoot in Scope 2 wordt gegenereerd bij het maken van de producten – deze zijn beide relatief eenvoudig te achterhalen. Scope 3 omvat de uitstoot van de producten in de waardeketen van de klant, zoals de uitlaatgassen van een auto als die eenmaal is verkocht. Het verzamelen van deze gegevens is veel moeilijker.

Dan is er nog het probleem van uiteenlopende ESG-scores – de ratings die bedrijven krijgen van verschillende leveranciers van duurzaamheidsgegevens. Uit een studie op basis van gegevens van zes vooraanstaande ESG-ratingbureaus blijkt dat de door hen toegekende scores sterk uiteenlopen, voornamelijk door verschillen in de gebruikte methodologieën.

De meetmethoden droegen voor 56% bij aan het verschil, de reikwijdte van de analyse voor 38% en het toegekende gewicht aan de verschillende ESG-kenmerken voor 6%. De algemene visie van een ratingbureau op een bedrijf beïnvloedde de meting van specifieke categorieën, waardoor de studie het advies geeft aan beleggers om meer aandacht te besteden aan de manier waarop de gegevens tot stand komen die ten grondslag liggen aan ESG-ratings.⁷

Je weet nu hoe de inzet van ESG een portefeuille kan transformeren, en waarom verschillende manieren van duurzaamheidsintegratie uiteenlopende resultaten opleveren voor klanten.

Voetnoten

⁶ UNPRI
⁷ https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3438533

Een van de redenen waarom duurzaam beleggen is uitgegroeid van niche tot mainstream, is het feit dat het rechtstreeks gekoppeld is aan het oplossen van enkele van de grootste problemen van onze tijd. De belangrijkste is de klimaatverandering, die heeft geleid tot een hele reeks investeringen om de opwarming van de aarde tegen te gaan – van hernieuwbare energie tot een breder streven naar decarbonisatie.

Het thema klimaatverandering zelf wordt ondersteund door een belangrijke trend van toenemende regelgeving, nieuwe wetten en een bredere maatschappelijke controle. De SDG's bieden een groeiende beleggingskans die verband houdt met andere trends, waardoor met impactbeleggen een nieuwe vorm van duurzaam beleggen ontstaat. Tot slot is de toenemende aandacht voor de naleving van mensenrechten een kwestie die door actief aandeelhouderschap sterk kan worden gestimuleerd.

De strijd tegen de klimaatverandering, zonder meer de grootste trend in de hedendaagse beleggingswereld, begon serieuze vormen aan te nemen met de ondertekening van het Akkoord van Parijs in 2015. Dit akkoord is erop gericht de opwarming van de aarde tegen 2100 te beperken tot minder dan 2 °C boven het pre-industriële niveau, en liefst tot minder dan 1,5 °C. Vrijwel iedereen is het er wel over eens dat de opwarming van de aarde grotendeels het gevolg is van de uitstoot van broeikasgassen, die sinds de industriële revolutie van de 18e eeuw door menselijk handelen is veroorzaakt.

In het meest recente rapport van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) uit 2022 staat dat de klimaatverandering nu al in alle uithoeken van de wereld tot ontwrichting leidt. Het rapport omschrijft de huidige situatie als ‘code rood voor de mensheid’ en de belangrijkste conclusie is dat een temperatuurstijging van 1,5 °C in de jaren 2030 onvermijdelijk is – ruim zes decennia voor de doelstelling van 2100.

Volgens het IPCC moet de CO₂-uitstoot nog dit decennium worden gehalveerd en moet het tempo van de transitie onmiddellijk worden opgevoerd om milieurampen te beperken en verliezen en schade aan te pakken. (Zie onze module over de Essentials van klimaatbeleggen voor meer informatie hierover.)

Tabel 2: De gevolgen van de opwarming van de aarde

Bron: Carbon Brief, oktober 2018.⁸

Dit heeft ertoe geleid dat de meeste regeringen hebben toegezegd hun uitstoot terug te dringen om in 2050 CO₂-neutraal te worden, voornamelijk door het gebruik van fossiele brandstoffen in de energieproductie en het vervoer geleidelijk uit te faseren. Beleggers hebben hierop gereageerd door in 2020 de Net Zero Carbon Pledge te ondertekenen, waarmee ze hebben toegezegd al hun beheerde vermogen CO₂-neutraal te maken voor 2050.

En het gaat niet alleen om dingen afschaffen: de innovatie die nodig is om af te stappen van fossiele brandstoffen biedt enorme beleggingskansen. Er is een enorme markt voor elektrische auto's, zwaarder transport op waterstof en de technologie die erachter zit. Ook wordt er belegd in CO₂-afvang, herbebossing en een verschuiving naar de circulaire economie met minder verspillende productiesystemen.

Een groot deel van het landschap verandert door nieuwe wetten en regels die uitstootlimieten stellen en de financiële markten stabieler proberen te maken. Nieuwe regelgeving, uiteenlopend van Basel III tot Solvency II, moet ervoor zorgen dat er niet opnieuw een wereldwijde financiële crisis kan ontstaan. Banken en verzekeraars hebben hun manier van opereren aangepast aan deze regelgeving, waarmee ze vooral hun governance hebben verbeterd – de G in ESG. Ook rechtszaken en aandeelhoudersvoorstellen die grote oliemaatschappijen dwingen bekend te maken in hoeverre ze klaar zijn voor de transitie naar een CO₂-arme economie hebben een grote impact gehad.

Er is nog meer nieuwe regelgeving in de maak. Zo zijn veel regeringen van plan bedrijven te verplichten het suikergehalte in voedingsmiddelen te beperken in de strijd tegen obesitas. In verschillende landen worden nu al proeven gehouden met een belasting op suiker. Ook zijn er wetten die van bedrijven eisen dat ze meer controles uitvoeren in hun toeleveringsketen om kinderarbeid of slavernij, gevaarlijke arbeidsomstandigheden of andere maatschappelijk onacceptabele praktijken aan het licht te brengen. En dan zijn er ook nog uitsluitingen die wettelijk zijn opgelegd. Zo is het in veel landen verboden om te beleggen in producenten van controversiële wapens, zoals clusterbommen.

Figuur 7: Trends in duurzaam beleggen

Bron: Robeco

De Sustainable Finance Disclosure Regulation (SFDR) van de EU heeft voor de grootste verandering gezorgd in de manier waarop duurzaam beleggen wordt bevorderd. De verordening moet het voor eindbeleggers in Europa eenvoudiger maken om aan de hand van een classificatiesysteem te zien welke beleggingsproducten daadwerkelijk duurzaam zijn.

Volgens dit systeem wordt een strategie geclassificeerd als Artikel 6, 8 of 9:

• Artikel 6: fondsen die niet gericht zijn op duurzaamheid en dit ook niet bevorderen

• Artikel 8: fondsen die geen duurzame beleggingsdoelstelling hebben, maar wel milieu- en maatschappelijke eigenschappen bevorderen

• Artikel 9: fondsen met een duidelijke duurzame beleggingsdoelstelling, zoals bij impactbeleggen

Een potentiële paradox is dat bepaalde fondsen een actieve dialoog aangaan met bedrijven die transitiekandidaat zijn, of beleggen in bedrijven waarvan de huidige activiteiten niet volledig duurzaam zijn maar die wel veel geld steken in de transitie. Deze fondsen vallen onder Artikel 8, maar hebben mogelijk een grotere impact dan andere fondsen met de Artikel 9-classificatie, met bedrijven in hun portefeuille die al duurzaam zijn.

Maar zolang behoorlijk wat kapitaal wordt toegewezen aan transitiestrategieën en de SFDR werkt zoals bedoeld, zouden uiteindelijk meer belangen in aanmerking moeten komen om geclassificeerd te worden als duurzame belegging. En daarmee zou het aantal Artikel 9-fondsen in de loop van de tijd kunnen toenemen.

In dat opzicht kan de Britse Financial Conduct Authority (FCA) een duidelijker onderscheid bieden over de richting van Sustainability Disclosure Requirements (SDR) en beleggingslabels voor Britse fondsen. Deze instantie heeft vijf mandjes waarin fondsen worden gelabeld als ‘bevordert duurzaamheid niet’, ‘verantwoord’, ‘in transitie’, ‘afgestemd’ en ‘impact’, zoals weergegeven in onderstaande grafiek.

Figuur 8: De Britse SDR

Bron: Financial Conduct Authority, november 2021.⁹

Veel hiervan wordt gestuurd door de publieke opinie, die is verschoven van protesteren tegen vervuiling naar het eisen van een duurzamere aanpak door bedrijven en degenen die hun aandelen en obligaties kopen. Hierbij heeft het geld van millennials veel invloed gehad. De generatie die is geboren sinds halverwege de jaren 80 erft tussen nu en 2060 maar liefst USD 59 biljoen, wat de grootste overdracht van rijkdom tussen verschillende generaties ooit betekent.¹⁰ De kans dat millennials willen bijdragen aan een betere wereld en geloven dat ze een impact kunnen maken, is twee keer zo groot als bij andere beleggers.¹¹

Een ander wereldwijd initiatief om de wereld te verbeteren en tegelijkertijd rendement te genereren zijn de 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties. Deze doelen zijn gericht op vraagstukken die uiteenlopen van het uitbannen van honger tot het verbeteren van onderwijs voor meisjes. De 17 doelen staan hieronder afgebeeld.

Figuur 9: De SDG's

Bron: www.un.org¹²

SDG-beleggen verschilt van ESG-beleggen in de zin dat het is gericht op het maken van een impact via de bedrijven die kunnen bijdragen aan de doelstellingen en daarnaast financieel rendement kunnen realiseren. Bij ESG-beleggen onderzoekt de belegger de milieu-, sociale en governance-kenmerken van een bedrijf, naast meer traditionele maatstaven zoals winstgevendheid, voordat wordt besloten of het aandeel of de obligatie al dan niet wordt gekocht.

Er moet bij impactbeleggen sprake zijn van een bewuste, gerichte keuze om een positieve impact te hebben, die meetbaar moet zijn. Denk bijvoorbeeld aan hoeveel scholen er zijn gebouwd of hoeveel uitstoot er is voorkomen. Dit is niet vereist bij ESG-beleggen, al zullen de meeste duurzame beleggers wel proberen om te voorkomen dat ze negatieve impact hebben, zelfs als ze niet kunnen garanderen dat ze een positieve impact hebben.

Beleggers kunnen hun fondsen zo inrichten dat ze op een of andere manier bijdragen aan één of meerdere van deze SDG's. Zo kan een fonds er bijvoorbeeld voor kiezen te beleggen in producenten van voedingsmiddelen die investeren in gezondere en goedkopere producten (SDG 2), of in bedrijven in de gezondheidszorg die vaccins ontwikkelen voor opkomende markten (SDG 3). Sommige fondsen richten zich nu op alle doelen door te zoeken naar bedrijven die hoog scoren wat betreft SDG-impact. (Zie onze online module Essentials van SDG-beleggen voor meer informatie hierover.)

De laatste megatrend is de bescherming van mensenrechten – dat is eigenlijk waar duurzaam beleggen zich voor het eerst aandiende, met de quakers die weigerden de slavenhandel te financieren. Uitsluitingslijsten kunnen worden gebruikt om beleggingen te verbieden in bedrijven die schendingen van mensenrechten, zoals moderne slavernij of kinderarbeid, tolereren in hun activiteiten. Engagement is ook een nuttig instrument om bedrijven te waarschuwen voor potentiële mensenrechtenkwesties in hun toeleveringsketen, vooral als ze inkopen in conflictgebieden.

De kwestie van mensenrechten heeft meer aandacht gekregen door de toenemende ongelijkheid binnen landen. De ongelijkheid zelf wordt aangewakkerd door een aantal trends, waaronder de globalisering, de marginalisatie van delen van de samenleving, en meer recentelijk de economische effecten van de Covid-pandemie. Dit heeft mede geleid tot de opkomst van populisme onder mensen die zich achtergesteld en financieel benadeeld voelen door de ‘vooruitgang’. Sommige landen hebben te maken gehad met grote maatschappelijke onrust. Daardoor zijn de risicopremies gestegen, zoals blijkt uit hogere rente op staatsobligaties.

Een ander punt van zorg op het gebied van mensenrechten is de digitalisering en de belangrijkste keerzijde daarvan, namelijk het vraagstuk van cyberveiligheid en het verlies van privacy. Onderzoek van Credit Suisse laat zien dat cybercriminaliteit inmiddels jaarlijks zo’n USD 500 miljard kost, waardoor de jaarlijkse economische waarde van het internet zo’n 15-20% lager uitvalt. Deze keerzijde heeft echter grote beleggingskansen opgeleverd in bedrijven die zich richten op het bestrijden van de cybercriminaliteit. Denk hierbij aan ontwikkelaars van beveiligingssoftware of fintechoplossingen voor bankpassen.¹³

Het onderwerp gegevensbescherming wordt vaak aangekaart door middel van engagement, vooral met gezondheidszorgbedrijven die gevoelige informatie bewaren, met banken die financiële gegevens opslaan, en met socialmediabedrijven die platforms bieden aan mensen die daar vervolgens persoonlijke gegevens over anderen op zetten.

De tijden veranderen. Je weet nu hoe dit leidt tot een focus van beleggingen op andere gebieden, omdat een nieuwe generatie de teugels in handen neemt en bepaalt waar het geld heen gaat.

Voetnoten

⁸ Carbon Brief, 'The impacts of climate change at 1.5C, 2C and beyond', 2018
⁹ FSC: Sustainability Disclosure Requirements (SDR) and investment labels
¹⁰ Boston College, Center on Wealth and Philanthropy
¹¹ Morgan Stanley, ‘Sustainable Signals’, 2017
¹² Het gebruik van de logo's, waaronder het kleurenwiel, en de pictogrammen van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties (SDG's) dient uitsluitend ter verduidelijking en ter illustratie en mag niet worden geïnterpreteerd als een goedkeuring door de VN.
¹³ Credit Suisse, 'A Secure Business?', 2017

De belangstelling voor duurzaam beleggen neemt met de dag toe. Maar sommige misvattingen over duurzaam beleggen bestaan al vanaf het moment dat mensen er decennia geleden over hoorden.

De grootste mythe is misschien wel het idee dat het gebruik van ESG-factoren in een beleggingsproces schadelijk is voor de performance. Inmiddels is er meer dan voldoende bewijs dat duurzaam beleggen het rendement juist kan verbeteren. Omdat dit de belangrijkste misvatting is om te ontkrachten gaan we hier in dieper op in.

Een andere hardnekkige mythe is dat duurzaamheid alleen maar draait om ‘groene’ kwesties. Het milieu speelt inderdaad een belangrijke rol, maar ESG gaat ook over maatschappelijke factoren en governance. Sterker nog, voor sommige bedrijven zijn die laatste twee veel belangrijker dan het milieu.

Een typische misvatting uit de 21e eeuw is dat alleen millennials geïnteresseerd zijn in duurzaamheid. Het klopt dat jongere mensen er over het algemeen meer rekening mee houden dan hun (groot)ouders, zoals we al zagen in , maar onderzoek wijst uit dat alle leeftijdsgroepen het concept ondersteunen.

Het ontkrachten van deze mythes vraagt om harde feiten. Hierdoor is vervolgens weer een nieuwe mythe ontstaan: er zou niet genoeg data beschikbaar zijn om te bewijzen dat duurzaam beleggen werkt. Het tegendeel is waar, want er is juist te veel data. Dit heeft geleid tot een compleet nieuwe analyse-industrie, die beleggers helpt wijs te worden uit alle informatie.

Hierboven noemen we maar enkele van de meest bekende mythes, maar er zijn er meer. Uiteenlopend van ‘duurzaam beleggen werkt alleen voor aandelen’ tot ‘duurzaam beleggen werkt niet in opkomende markten’. Bekijk onderstaand filmpje ‘The truth about sustainability investing – fact or fiction’ voor een helder inzicht in hoe het echt zit.

Het vermogen om feit van fictie te onderscheiden wordt steeds belangrijker in een wereld van fake news. Nu kun je je klanten vertellen waar duurzaam beleggen echt over gaat!

De overtuiging dat duurzaam beleggen ten koste gaat van de performance, komt door het idee dat je vanwege een ethisch ideaal genoegen zou moeten nemen met minder rendement. In sommige sectoren is dat deels waar. Zo zijn defensiebedrijven zeer winstgevend vanwege het grote aantal oorlogen dat wereldwijd woedt, maar toch worden ze door de meeste duurzame fondsen uitgesloten op ethische gronden.

Bovendien zijn er kosten verbonden aan het uitvoeren van een due diligence-onderzoek om bijvoorbeeld te controleren of toeleveringsketens geen gebruikmaken van kinderarbeid, om palmolieplantages te controleren op ontbossing, of om te controleren of bedrijven zich houden aan het Akkoord van Parijs. En ook de inzet van actief aandeelhouderschap om een dialoog aan te gaan met bedrijven in een poging hun ESG-prestaties te verbeteren en te stemmen tegen bedrijven die zwak presteren op dat vlak is duur.

Maar zoals we in het vorige hoofdstuk al zagen, is het idee dat duurzaam beleggen over het algemeen ten koste gaat van performance een oude mythe. Uiteindelijk is duurzaam beleggen nog steeds beleggen, waarbij een financieel rendement moet worden behaald voor de beleggers. En het is niet iets dat bedrijven en beleggers nu nog kunnen negeren.

De wereld is onherroepelijk aan het veranderen, aangewakkerd door nieuwe regelgeving, het gedrag van consumenten en demografische factoren. Denk bijvoorbeeld aan het streven naar een netto-uitstoot van nul om de klimaatverandering aan te pakken. Dit dwingt bedrijven om duurzamer te worden, bijvoorbeeld door hun activiteiten te decarboniseren, onder toenemende druk van de overheid en de samenleving. De bedrijven die achterblijven, worden geconfronteerd met het feit dat hun bedrijfsmodellen overbodig worden.

Beleggers die analyseren hoe duurzaam een bedrijf in de toekomst kan worden, kunnen beter onderbouwde beslissingen nemen over de aandelen en obligaties die ze op het oog hebben. Op deze manier verlagen ze hun risico-exposure en verhogen ze tegelijkertijd hun rendement. Ze verbeteren het risico-rendementsprofiel dus aan beide kanten.

De belangrijkste reden hiervoor is dat bij ESG-integratie in de kern alleen aspecten worden geanalyseerd die financieel materieel zijn en een directe invloed hebben op de winst. Dit betekent dat bijvoorbeeld vervuiling meer wordt gezien als een mogelijke toekomstige kostenpost voor de vervuiler – vanwege schoonmaakkosten of boetes – dan als een maatschappelijk probleem rondom luchtkwaliteit. Ondernemingen die zwak scoren op het gebied van maatschappelijke factoren of governance zullen uiteindelijk achterblijven bij ondernemingen met het juiste talent en een goed management. Kortom, het gaat om een financiële kwestie, en niet om een emotionele.

Hoe dit werkt in de praktijk, blijkt uit een onderzoek uit 2020 van Morningstar, dat beleggingsfondsen beoordeelt op verschillende maatstaven waaronder de performance op lange termijn. De beste fondsen krijgen vijf sterren, een onderscheiding die vermogensbeheerders zeer op prijs stellen.¹⁴

Morningstar verzamelde de rendementen van bijna 4.900 in Europa gevestigde fondsen, waaronder 745 duurzame open-end en exchange-traded fondsen, in zeven categorieën. Hun performance over een periode van tien jaar werd afgezet tegen die van niet-duurzame fondsen.

Tabel 3: De succescijfers van duurzame fondsen uit het onderzoek van Morningstar

Bron: Morningstar Direct. Morningstar Research. Cijfers per 31-12-2019.

De belangrijkste uitkomst was dat bijna 59% van de duurzame fondsen die in 2019 nog werden verkocht, beter presteerde dan hun gemiddelde nog bestaande traditionele tegenhanger. Duurzame fondsen bleken ook een groter uithoudingsvermogen te hebben, aangezien 72% van de fondsen uit 2009 tien jaar later nog steeds bestond, tegenover slechts 46% van de traditionele fondsen.

Uit het onderzoek kwam naar voren dat duurzame fondsen tot juni 2020 beter standhielden dan hun traditionele tegenhangers tijdens de verkoopgolf aan het begin van de Covid-crisis, met superieure rendementen in alle categorieën op één na. Een andere bevinding was dat fondsen met lagere kosten doorgaans meer kans op succes hadden dan fondsen met hogere vergoedingen.

“Het gemiddelde rendement en de succescijfers van duurzame fondsen in de zeven Morningstar-categorieën wijzen erop dat de performance van duurzame fondsen niet negatief wordt beïnvloed”, zo concludeert Morningstar. “Sterker nog, de meeste van deze duurzame fondsen doen het over verschillende tijdsbestekken juist beter dan hun traditionele tegenhangers.”

Je weet nu dat het gebruik van ESG-integratie leidt tot beter geïnformeerde beleggingsbeslissingen die het risicogecorrigeerde rendement kunnen verbeteren en een positief effect kunnen hebben op de performance. Bovendien blijkt uit het onderzoek van Morningstar dat duurzame strategieën het veelal beter doen en veerkrachtiger zijn dan hun niet-duurzame tegenhangers. Waar uitsluitingen gebaseerd zijn op ethische overwegingen, is ESG-integratie een financiële overweging, geen emotionele.

Voetnoot

¹⁴ https://www.morningstar.com/research

Een belegger wordt over het algemeen gezien als iemand die effecten van een onderneming in bezit heeft met de bedoeling om rendement te generen en/of dividend te ontvangen. Maar er is nog een andere reden. Waar obligatiehouders het nodige kapitaal verschaffen, zijn aandeelhouders ook deels eigenaar van die onderneming. Daarom zouden ze hun positie moeten gebruiken om verandering af te dwingen waar dat nodig is.

Beleggers gebruiken steeds vaker hun macht als eigenaars om invloed uit te oefenen op hoe ondernemingen geleid worden. Dit doen ze om hun beleggingen te beschermen of te verbeteren. Dit soort actief aandeelhouderschap is tegenwoordig een belangrijk onderdeel van duurzaam beleggen. En het kan vooral zeer effectief zijn als aandeelhouders hun krachten bundelen om grotere kwesties aan de kaak te stellen.

Er zijn twee manieren om vorm te geven aan actief aandeelhouderschap: door te stemmen en via engagement. Samenwerkingsverbanden waarbij beleggers de handen ineenslaan, blijken steeds effectiever te worden.

Beleggers die ontevreden zijn over het beleid van een onderneming kunnen tijdens aandeelhoudersvergaderingen hun stem uitbrengen tegen dat beleid. Ook kunnen ze voorstellen indienen voor verandering of tegen voorgenomen besluiten stemmen. Individuele aandeelhouders met slechts een klein percentage van de aandelen kunnen misschien geen verschil maken, maar veel beleggers werken nu samen om collectief bezwaar te maken. Dit is te zien aan het groeiende aantal beleggersverenigingen die een gezamenlijk standpunt innemen over grote kwesties en samenwerken.

Een goed voorbeeld van een gezamenlijke resolutie die positieve verandering opleverde, zagen we in juni 2021. Toen zijn namelijk drie door aandeelhouders voorgedragen bestuursleden gekozen in het bestuur van ExxonMobil – tegen de zin van de oliegigant in – omdat zij volgens beleggers beter geschikt zijn om de klimaatverandering aan te pakken en het bedrijf te begeleiden in de transitie naar schonere energie.

Zogeheten ‘Say on Climate’-voorstellen komen steeds meer in trek. Daarbij stemmen aandeelhouders over een door het management voorgestelde strategie voor de energietransitie. Ze kunnen daarmee aangeven of de onderneming in hun ogen goed op weg is naar decarbonisatie of terug moet naar de tekentafel.

Iets waar tegenwoordig vaak tegen gestemd wordt, is de hoogte van de beloning voor bestuurders. Dit is vooral het geval als de stijging van de beloning niet in lijn is met de winstgevendheid of het succes van de onderneming. De ‘Say on Pay’-regeling stelt aandeelhouders in staat om te stemmen tegen beloningspakketten, en zelfs tegen de herbenoeming van het bestuurslid, als de beloningen in hun ogen buitensporig zijn.

Stemmen kan rechtstreeks gebeuren, maar wordt meestal uitgevoerd bij volmacht. Een gespecialiseerd bedrijf stemt dan namens de aandeelhouder. Veel beleggers volgen hierbij de principes van het International Corporate Governance Network om te beoordelen wat de best practice is. Ook volgen ze vaak lokale marktnormen en stewardshipcodes, zoals die nu bijvoorbeeld van kracht zijn in Japan.¹⁵

Engagement is het proces van het aangaan van een formele dialoog met ondernemingen die problemen hebben met bepaalde aspecten van duurzaamheid, wat naar verwachting een negatieve invloed zal hebben op hun toekomstige prestaties en de waarde van hun activa.

Deze kwesties kunnen betrekking hebben op factoren op het gebied van milieu, maatschappij of governance – en in ernstige gevallen zelfs op alle drie. Denk bijvoorbeeld aan de inzet van de macht van aandeelhouders om cacaoproducenten te stoppen die zich schuldig maken aan te intensieve landbouw (E) en kinderarbeid (S), terwijl het management ongeschikt is (G). Engagement is steeds meer een strijd tegen het te trage tempo waarmee ondernemingen zich aanpassen aan internationale trends, zoals het beperken van de opwarming van de aarde of het verbeteren van cyberveiligheid.

We hebben een documentaire gemaakt over hoe engagement precies werkt. Klik op de link om deze documentaire te bekijken.

Toch is het belangrijk om onderscheid te maken tussen engagement op basis van het gedrag van ondernemingen en hun product. Ondernemingen kunnen hun gedrag aanpassen, maar zullen niet stoppen met het maken van hun product naar aanleiding van een dialoog. Zo laat een sigarettenfabrikant zich echt niet overhalen om geen sigaretten meer te maken. In zo'n geval gaat de belegger direct over tot uitsluiting.

Maar voor zover mogelijk gaan veel beleggers liever eerst de dialoog aan met ondernemingen over controversiële kwesties dan dat ze gelijk dreigen met uitsluiting. De reden hiervoor is dat een dialoog niet langer mogelijk is als een onderneming is uitgesloten. Beleggers kunnen dan hun invloed niet gebruiken om te streven naar ESG-verbeteringen.

Het verkopen van belangen levert een vergelijkbaar probleem op, want dan verschuift het eigenaarschap simpelweg van een ontevreden belegger naar een belegger die meegaander is. Hiermee pak je de onderliggende kwestie dus niet aan. Zo maakt bijvoorbeeld de verkoop van belangen in steenkoolproducenten een portefeuille wel duurzamer, maar dat draagt niet bij aan het realiseren van decarbonisatie in het algemeen. Duurzame beleggers die wel belangen hebben, stimuleren producenten van fossiele brandstoffen juist om hun bedrijfsmodel aan te passen en over te stappen op hernieuwbare energiebronnen.

Als veel beleggers een gemeenschappelijk doel nastreven dan wordt samenwerking steeds belangrijker om deze doelen te realiseren. Vermogensbeheerders kunnen het oneens zijn over uitsluitingen, impactbeleggen of zelfs het concept van duurzaam beleggen zelf, maar weinigen betwisten de noodzaak om de klimaatverandering te bestrijden of echt ernstige problemen zoals moderne slavernij aan te pakken.

Dit is waar samenwerking een enorm verschil kan maken, vooral wanneer die is gericht op collectieve engagement. Een bedrijf met een hoge CO₂-uitstoot dat niet wil veranderen, kan makkelijk één belegger negeren die decarbonisatie wil zien. Maar het is haast onmogelijk om een samenwerkingsverband te negeren dat gezamenlijk een groot belang in het bedrijf heeft.

• Een goed voorbeeld van zo'n samenwerkingsverband is de Climate Action 100+. Deze in 2017 opgerichte groep telt nu 700 leden, met in totaal een beheerd vermogen van USD 68 biljoen.¹⁶ Aanvankelijk is deze samenwerking opgezet om de 100 grootste vervuilers ter wereld aan te pakken, maar inmiddels gaat dit samenwerkingsverband een dialoog aan met 166 bedrijven die verantwoordelijk zijn voor 80% van de wereldwijde uitstoot.

• Een ander belangrijk samenwerkingsverband is het Net Zero Asset Managers Initiative. Deze in 2020 opgerichte groep telt nu 236 leden, met in totaal een beheerd vermogen van USD 58 biljoen dat is verbonden aan de Net Zero Carbon Pledge.¹⁷ Hiermee verbinden de leden zich aan het streven om voor 2050 een netto-uitstoot van nul in hun beheerde vermogen te bereiken, in lijn met de nationale toezeggingen om te voldoen aan het Akkoord van Parijs.

• Tot de niet-klimaatgerelateerde samenwerkingsverbanden behoren het Platform Living Wage Financials, een in Nederland gevestigde groep die streeft naar hogere lonen in de laagbetaalde textiel-, voedsel-, landbouw- en retailsector, en het International Corporate Governance Network, dat wereldwijd werkt aan de verbetering van de G in ESG.

Ook partnerschappen met de academische wereld zijn belangrijk, vooral om het onderzoek naar onderwerpen op het gebied van duurzaam beleggen te bevorderen. De Investment Leaders Group (ILG) van Cambridge University’s Institute for Sustainability Leadership is een wereldwijd netwerk van pensioenfondsen, verzekeraars en vermogensbeheerders, die vastbesloten zijn om het concept duurzaam beleggen te blijven verbeteren. Het Sustainable Value Creation Platform van de Erasmus Universiteit wil nieuwe inzichten ontwikkelen door middel van onderzoek en onderwijs waarin faculteitsonderzoek, ngo's en professionals uit de financiële sector worden samengebracht.

Ngo's kunnen nuttig zijn als het gaat om het leveren van expertise op hun relevante gebieden, zoals het Wereld Natuur Fonds, de Nederlandse tak van het World Wide Fund for Nature, dat vermogensbeheerders adviseert over hoe ze natuurvriendelijker kunnen beleggen.

Op basis van deze informatie weet je nu hoe beleggers hun aandeelhouderschap kunnen gebruiken om ESG-verbeteringen af te dwingen bij de bedrijven waarin wordt belegd.

Voetnoten

¹⁵ http://icgn.flpbks.com/icgn-global-governance-principles-2017/
¹⁶ https://www.climateaction100.org/
¹⁷ https://www.netzeroassetmanagers.org/

De wereld moet minder afhankelijk worden van fossiele brandstoffen en daarbij is een grote rol weggelegd voor nutsbedrijven. Als leveranciers van elektriciteit hebben ze tientallen jaren kolen, gas en olie verbrand om te voldoen aan de groeiende vraag vanuit de samenleving. Maar ze kunnen ook een onderdeel van de oplossing worden, zoals Enel heeft laten zien.

Deze in Italië gevestigde internationale energieproducent is al sinds 2015 in dialoog met beleggers, meer recentelijk in het kader van het Climate 100+-initiatief dat de grootste uitstoters ter wereld wil decarboniseren. De engagement was erop gericht het nutsbedrijf – het grootste van Europa – ertoe aan te zetten sneller af te stappen van fossiele brandstoffen. Dit heeft enkele spectaculaire veranderingen opgeleverd.

Aanvankelijk was de engagement gericht op het geleidelijke uitfaseren van steenkool, dat in 2015 goed was voor 20% van de geïnstalleerde capaciteit van Enel. Dit percentage is sindsdien ruimschoots gehalveerd tot minder dan 8% aan het eind van 2021, met de toezegging dat het vanaf 2025 helemaal geen steenkool meer gaat gebruiken in Italië en vanaf 2027 wereldwijd. De afbeeldingen wijzen op in aanmerking komende activiteiten volgens aanbevelingen van de Technical Expert Group (TEG) van de EU.

Figuur 10: Enel in het kort

Bron: Enel, Robeco, juli 2022.

Een andere mijlpaal werd bereikt in 2020, toen het bedrijf instemde met de benoeming van een expert op het gebied van hernieuwbare energie als onafhankelijk bestuurder in zijn raad van bestuur. Hierbij werd gebruikgemaakt van een regeling in het Italiaanse systeem dat aandeelhouders niet-uitvoerende bestuurders mogen voordragen via samenwerking met Assogestioni, de vereniging van Italiaanse vermogensbeheerders.

Een ander mooi resultaat kwam voort uit de constatering dat Enel heel goed was in het beperken van de uitstoot in Scope 1 (gegenereerd door het bedrijf zelf) en Scope 2 (gegenereerd bij het opwekken van de gebruikte energie), maar minder in Scope 3. Die uitstoot komt van de eindgebruikers van het product – in het geval van Enel de verkoop van gas aan klanten voor verwarming – en is veel moeilijker terug te dringen.

Onze engagement over dit onderwerp zette een reeks gebeurtenissen in gang, die uiteindelijk leidde tot een historische belofte in november 2021: het bedrijf gaf aan zijn netto-nuldoel voor alle scopes naar voren te halen van 2050 naar 2040. Als dit lukt, is Enel het eerste nutsbedrijf dat stroom opwekt uit alleen hernieuwbare bronnen.

Ontbossing vormt een grote bedreiging voor de klimaatverandering. Hierdoor wordt namelijk niet alleen een belangrijke CO₂-put vernietigd, maar er komt ook CO₂ die de bomen vasthouden vrij in de atmosfeer, een situatie die nog erger wordt als de bomen worden verbrand in plaats van gekapt. Een gebied waar ontbossing aan de orde van de dag is, is het Amazonewoud – waarvan al een kwart is vernietigd.

Om te proberen dit verlies tegen te gaan, heeft de Investor Policy Dialogue on Deforestation (IPDD) in januari 2020 een ontmoeting gehad met de vicepresident van Brazilië en in juli van dat jaar een vervolggesprek gevoerd. De IPDD is een samenwerkingsverband van 55 financiële instellingen, gesteund door de Tropical Forest Alliance, het World Economic Forum en de PRI. De gesprekken werden omschreven als ‘bemoedigend’, omdat de Braziliaanse regering beloofde meer te doen om ontbossing aan te pakken.

Dit was de eerste keer dat beleggers rechtstreeks in dialoog gingen met een regering. Afgezien van de noodzaak om de ontbossing een halt toe te roepen en de biodiversiteit te beschermen, is er ook een financieel belang aangezien Robeco al heel lang belegt in Braziliaanse staatsobligaties en aandelen. De ontbossing heeft een negatieve uitwerking op de ESG-score van Brazilië, wat zich vertaalt in lagere waarderingen voor aandelen en obligaties.

Voorafgaand aan de engagement kwam een samenwerkingsverband van meer dan 200 beleggers in september 2019 met een verklaring waarin bedrijven die producten uit het Amazonegebied halen, worden aangespoord om ervoor te zorgen dat hun toeleveringsketens niet betrokken zijn bij het kappen van regenwoud. Veel van het rundvlees of de soja die op ontbost land wordt geproduceerd, wordt gebruikt in de westerse voedselproductie of komt terecht in restaurants en supermarkten.

Het effect dat ESG-integratie heeft op de besluitvorming van beleggers is terug te zien in meer dan 375 beleggingscases die Robeco’s Sustainable Global Developed Equities-team in de periode 2017-2022 heeft opgesteld. In meer dan de helft van de gevallen was de manier waarop materiële ESG-factoren werden geïntegreerd van invloed op de waarderingsbeoordeling van de onderneming. De meeste van deze aanpassingen waren positief, wat betekent dat de koersdoelen werden verhoogd op basis van de diepgaande ESG-analyse, wat erop wijst dat het team zich vooral richtte op de kansen die ESG met zich mee kan brengen.

Vervolgens is het belang van ESG als onderdeel van de algemene waardering van een onderneming gebruikt als input om de bijdrage van ESG aan de beleggingsperformance weer te geven. Zoals blijkt uit onderstaande tabel, had 34% van alle geanalyseerde gevallen een positieve ESG-bijdrage, terwijl 22% een negatief effect op de waardering had. In ongeveer 44% van de gevallen rechtvaardigde de ESG-analyse geen aanpassing van de waardering.

Figuur 11: Hoe ESG-integratie leidt tot aanpassing van waarderingen

Bron: Robeco Sustainable Global Stars Equities, januari 2021.

In een ander onderzoek kwam naar voren dat het uitsluiten van de sectoren tabak en luchtvaart & defensie uit portefeuilles gemiddeld genomen een positieve impact had op het rendement in de periode 2017-2022. Door de jaren heen zijn deze twee sectoren over het algemeen minder populair geworden, maar toch maakten ze in 2022 een comeback, gedreven door economische onzekerheid en oorlogszorgen. Dit betekent dat de afwezigheid van exposure naar deze sectoren niet goed uitpakte voor de performance in 2022.

Vervuiling door plastic is een van de grootste bedreigingen voor het milieu. Vrijwel alle supermarktproducten bevatten in een of andere vorm plastic verpakkingen, en veel daarvan zijn voor eenmalig gebruik en worden niet gerecycled. Elk jaar belandt meer dan negen miljoen ton plastic in de oceaan, wat betekent dat er in 2050 meer plastic in de oceaan is dan vis als er niets wordt gedaan.

De bedrijven die het plastic produceren staan echter open voor een dialoog over hoe het probleem kan worden aangepakt. Aan deze bedrijven is gevraagd om verbeteringen door te voeren op vijf gebieden: innovatiebeheer om oplossingen en alternatieven te vinden voor wegwerpplastic; recycling van plastic; harmonisatie van plastic om de recyclebaarheid van plastic verpakkingen te verbeteren; verantwoord lobbyen en meer samenwerking binnen de industrie.

Figuur 12: Vijf gebieden voor verbetering

Bron: Robeco

De engagement met Nestlé was een doorslaand succes. Het bedrijf schetste een duidelijk stappenplan om schadelijke plastics en ontbossingsactiviteiten uit te bannen en te werken aan het elimineren van producten die bestaan uit een mix van plastic en papier, zoals in laminaten, doppen, pvc in inlegvellen, de afsluiting van koffiecapsules, enzovoort. Dit initiatief illustreert een concrete engagement om de complexiteit van plastic te verminderen.

Het bedrijf investeerde EUR 1,5 miljard om in vijf jaar tijd twee miljoen ton gerecyclede plastics van voedselkwaliteit aan te kopen, zodat het zijn doel kan bereiken om tegen 2025 100% van de plastics uit herbruikbare of recyclebare bronnen te halen. In 2021 gaf Nestlé aan dat 88% van zijn verpakkingen recyclebaar of herbruikbaar was, meer dan het dubbele van de 40% van de in 2020 gebruikte materialen die afkomstig waren uit hernieuwbare bronnen.

Tot slot kan een ESG-analyse uiterst nuttig blijken om risico's op te sporen waar het ene bedrijf wel en andere bedrijven niet mee te maken hebben, wat een voordeel is voor de duurzame aandelenselectie. Aan de hand van zo'n analyse wisten we in 2020 mogelijke neerwaartse risico's te identificeren van de bedrijfsobligaties van een farmaceutisch bedrijf dat zijn budget voor research & development (R&D) fors had verlaagd.

Geneesmiddelenfabrikanten besteden doorgaans zo'n 15-20% van hun inkomsten aan R&D om zo voor een stabiele stroom aan nieuwe producten te zorgen. Uit zorgvuldig onderzoek bleek echter dat deze onderneming de R&D-uitgaven had teruggeschroefd tot 3-4% in de jacht op winst op korte termijn en ten koste van waardecreatie op lange termijn. ESG-onderzoek bracht ook nog andere zaken aan het licht: buitensporige beloningen voor bestuurders, zwakke interne controles en enorme prijsverhogingen voor de medicijnen van het bedrijf.

Alles bij elkaar zorgde dit voor een aanzienlijk neerwaarts risico voor de bezitters van obligaties van dit bedrijf. De rente op de obligaties steeg dan ook sterk ten opzichte van die van branchegenoten. Dit laat zien dat niet-duurzame ondernemingen uiteindelijk duurder zijn.

Het is essentieel dat je voorbeelden kunt geven om je argumentatie te onderbouwen. Je kunt klanten nu echte case studies laten zien om te onderbouwen wat je eerder hebt geleerd.

1. Verantwoord beleggen wordt door de UNPRI omschreven als “een strategie en praktijk om factoren op het gebied van milieu, maatschappij en governance te integreren in beleggingsbeslissingen en actief aandeelhouderschap”. Duurzaam beleggen gaat een stap verder door progressieve ESG-praktijken toe te passen om de waarde te verhogen, terwijl impactbeleggen erop gericht is een verschil te maken in de echte wereld.
   
   

2. Het is niet één vaststaand concept en er is niet echt een ‘goede of verkeerde’ manier om het aan te pakken. Er zijn in wezen drie benaderingen: gebruikmaken van uitsluitingen, een bredere integratie in een beleggingsstrategie en impactbeleggen. Dubbele materialiteit is essentieel: niet alleen kijken naar het effect van de onderneming op de wereld, maar ook naar het effect van de wereld op de onderneming.
   
   

3. ESG-integratie wil zeggen dat er in een beleggingsanalyse systematisch factoren op het gebied van milieu, maatschappij en governance worden meegewogen en bestaat traditioneel uit drie stappen. Daarbij is het wel van belang om je alleen te richten op financieel materiële kwesties die een directe impact op de winst hebben. En het verkrijgen van de juiste gegevens – met name over uitstoot – is cruciaal.
   
   

4. Duurzaam beleggen heeft betrekking op enkele van de grootste problemen van deze tijd. Vier megatrends zijn de drijvende kracht: de strijd tegen de klimaatverandering, nieuwe regelgeving zoals de SFDR, de Duurzame Ontwikkelingsdoelen, en mensenrechten. Deze laatste wordt zelf ook weer aangedreven door megatrends, zoals de ongelijkheid die tijdens de Covid-pandemie is toegenomen, immigratie en deglobalisering.
   
   

5. Duurzaam beleggen is mainstream geworden, maar er bestaan nog steeds enkele misvattingen over deze beleggingsbenadering. De meest gehoorde is dat het ten koste gaat van het rendement, of dat het alleen om groene kwesties gaat, terwijl het in werkelijkheid het brede spectrum van ESG omvat. Andere mythes zijn dat het alleen werkt voor aandelen uit ontwikkelde markten, en dat alleen millennials er belangstelling voor hebben.
   
   

6. Onderzoek van Morningstar laat zien dat duurzame strategieën het veel beter deden dan hun tegenhangers zonder ESG-integratie, en ook dat ze een langere levensduur hadden. Dat komt vooral doordat bedrijven die progressieve ESG-praktijken hanteren, betere bedrijfsmodellen voor de lange termijn lijken te hebben die leiden tot een lager risico of betere beleggingskansen.
   
   

7. Het draait niet alleen om de vraag welke aandelen of obligaties gekocht moeten worden – actief aandeelhouderschap is ook een belangrijk onderdeel van duurzaam beleggen. Hierbij gebruiken aandeelhouders hun macht als eigenaar om het gedrag van een onderneming te beïnvloeden. Dit kunnen ze doen door te stemmen over voorstellen en via engagement. Samenwerking tussen beleggers is veel belangrijker geworden om veranderingen te bewerkstelligen.
   
   

8. Tot slot: case studies zijn een goede manier om te laten zien dat iets wat in theorie is bewezen ook echt werkt in de praktijk. De Enel case study laat zien dat engagement heel effectief kan zijn bij het veranderen van bedrijfsmodellen, en samenwerkingsverbanden kunnen helpen de ontbossing een halt toe te roepen. Voor een bepaalde Robeco-strategie had de ESG-analyse in de helft van de gevallen effect op de waarderingen, terwijl uitsluitingen het rendement zowel kunnen verhogen als verlagen.
   

Nu je alles weet over deze punten, ben je klaar om de test te maken.